Słownik gwary góralskiej: PASTERSTWO | Żętyca, żentyca

Słownik gwary góralskiej: PASTERSTWO

Żętyca, żentyca

Żętyca, żentyca – serwatka z mleka owczego otrzymywana przy wyrabianiu oscypków i bundzu.

Żętyca czy żentyca?

Obie formy są poprawne, pisownia jest zależna od rejonu. Można spotkać gwarowe określenie zyntyca (Podhale). W 2005 r. „żentyca” została wpisana na Listę Produktów Tradycyjnych w kategorii „produkty mleczne” w województwie małopolskim. Trzy lata później w tej samej kategorii na liście znalazła się „żętyca” z województwa śląskiego.

Wartość odżywcza żentycy

W XIX a nawet na początku XX wieku była stosowana jako produkt leczniczy. Żentycę podawano kuracjuszom.

„(…) z rana o godzinie zwykle siódmej, a czasem i wcześniej, kurujący się pije naprzód żętycę (…). Po żętycy dopiero, do której niektórzy dodają nieco wody mineralnej, pije się samą wodę ze źródła Józefiny lub Magdaleny”

Onufry Trembecki, lekarz zakładowy uzdrowiska w Szczawnicy w latach 1848–1883

Żentyca to tradycyjny produkt polskiego owczarstwa górskiego, który oprócz walorów smakowych posiada również wysoką wartość odżywczą. Zawiera w swym składzie cenne białka serwatkowe, cechuje ją korzystny poziom immunoglobulin i laktoferyny. W jej skład wchodzi wiele ważnych aminokwasów egzogennych, takich jak lizyna, leucyna, metionina i treonina, które są istotne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Żentyca jest wyjątkowym produktem, cennym nie tylko ze względów dietetycznych, ale także ze względu na tradycję wytwarzania. Stanowi ważny element dziedzictwa kulturowego regionu Karpat polskich.

Wiadomości Zootechniczne, R. LVIII (2020), 2: 13–20
„Walory odżywcze i dietetyczne żentycy – tradycyjnego produktu z mleka owiec górskich” Aldona Kawęcka, Marta Pasternak
Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Hodowli Owiec i Kóz

https://wz.izoo.krakow.pl/files/WZ_2020_2_art02.pdf